​

​

​

Jazz Forum 110 1/1988

​

Między religią a dźwiękiem

monolog Kiniora katalizowała Anita Labus - Szałajska

W zasadzie nie czuję się muzykiem jazzowym, lecz po prostu muzykiem improwizującym. Ponieważ w życiu i muzyce zawsze pędziłem zbyt szybko do przodu, to w efekcie straciłem kontakt z ludźmi, możliwość porozumiewania się. Potrzebowałem aż dwóch lat, aby powrócić do sytuacji rynkowej. Przez ten czas mnie nie było. Nie zaistniałem też na dobre w tej czy innej kapeli, gdyż kiepsko grałem. Nigdzie nie zagrzałem zbyt długo miejsca. Może dlatego udało mi się nie wpaść w żadne koleiny muzyczne. Czuję się swobodnie w rejonach swingowych, jazzowych i rockowych. Zresztą nie lubię jeżeli muzyk porusza się w ten sam sposób w różnych sytuacjach muzycznych.

Kiedyś przypadkowo usłyszałem Grzesiuka i uświadomiłem sobie, że najważniejsza jest interpretacja i osobowość muzyka. Myślę, że nie warto się zastanawiać co by było gdyby Mike Brecker miał technikę Piernika (rewelacyjny puzonista). Dla mnie zawsze ważniejszy był człowiek niż dźwięk i co za tym idzie cała sfera duchowa. Nie mam zaufania do ludzi, którzy co innego mówią, co innego grają, a jeszcze inaczej się zachowują.

Niektórzy są innego zdania, że charakter człowieka i jego moralność nie ma wpływu na jego sztukę. Uważam jednak, że czystość na bazie religii jest podstawą kształtowania wrażliwości artystycznej. Weźmy choćby dziesięć przykazań bożych. Operuję tą terminologią, ale w buddyzmie, którego jestem wyznawcą, sprawa przedstawia się podobnie. Jeżeli jesteś wrażliwy na ból drugiej osoby, to tym samym jesteś wrażliwy na dźwięk. "Boli cię" pewna energia czy agresja płynąca w muzyce. Moim zdaniem nie ma innej drogi kształtowani wrażliwości. Należy się też nauczyć poznawać siebie

Chciałbym podzielić się tym jak wspaniała jest droga, którą obrałem. Według buddyzmu cała twórczość artystyczna jest Karmą, czyli poza Przyczyną i skutkiem (tylko twórczość). artyści Wschodu uważają, że są niczym innym jak tylko przekaźnikiem energii, która przepływa przez nich.

Jeżeli jesteś zrelaksowany, wypoczęty i pod każdym względem czujny, nie przytłoczony stresami, to wtedy następuje najczystszy

rezonans. Jeżeli nie masz problemów pozamuzycznych to uwolniony od nich wychwytujesz wtedy najciekawsze propozycje artystyczne. Stąd medytacje Shankara, który bardzo długo przygotowuje się do koncertu. ta strona pozamuzyczna jest bardzo ważna. Jestem zdania, że każdy muzyk, który ma opanowaną technikę, powinien zwrócić uwagę na samego siebie, na sferę duchową. Technika w pewnym momencie odejmuje a nie dodaje. Zbyt wielu muzyków spędza czas na udowadnianiu, że grają. Tony Williams w Warszawie największe napięcie zrobił pauzą. tym samym całość poszła genialnie do przodu. Trzeba długo grać, aby sobie uświadomić, że pusty dźwięk, czyli nie granie też jest muzyką.

Do 25 roku życia nie interesowała mnie sfera ducha, ale potem zacząłem szukać prawdy w praktyce religijnej. Już wtedy zaczął mnie interesować Wschód i stykając się na co dzień z religią chrześcijańską doszedłem do wniosku, że to dla mnie osobiście za mało. Staram się praktykować dwie godziny dziennie. Nie chcę porównywać religii, że jedna jest lepsza od drugiej, ale ja czerpię całą energię z buddyzmu.

To nie ma znaczenia, że buddyzm nie jest religią naszej kultury, jeżeli nie rozpatrujemy jego w kategoriach jednego życia tylko absolutnej inkarnacji. Przyjmując ten punkt widzenia, nie jest wykluczone, że zetknąłem się z tą praktyką już wcześniej, i jest to tylko kontynuacja. Praktyka polega na tym, aby poznać naturę umysłu, zostać oświeconym w tym celu aby pomagać wszystkim żyjącym. Do tego potrzebna jest właśnie "czystość". Im więcej to sobie uświadamiam, tym jaskrawiej widzę jaki jestem "brudny". Zawsze staram się zachować prawość choć nie zawsze to wychodzi. Przykładowo kiedy gram, to jestem wtedy najbardziej otwarty i najbardziej podatny na sytuacje agresywne. Wtedy najmniejsza przeszkoda, jak np. zgrzyt mikrofonu czy niewłaściwe zachowanie kogoś z publiczności może sprawić, że wybuchnę. Nie mam wtedy tej otoczki broniącej mnie przed światem zewnętrznym. Taka sytuacja miała miejsce w Akwarium, gdzie rzuciłem mikrofon. Jeżeli coś takiego się zdarzy, to w jednym momencie spalam cały swój dorobek, nad którym długo pracuję. Dlatego za wszelką cenę staram się unikać nienawiści i agresji. Najważniejsze dla mnie jest bycie w dźwięku i tworzenie aż "do końca". Pojmuję to w ten sposób, że w danym momencie nie gram, ale jestem cały muzyką. Nie maluję, ale jestem cały malowaniem.

vTak, oczywiście, maluję. Dążę do wszystkich metod uwrażliwienia z projektowaniem strojów włącznie. Maluję w trakcie słuchania muzyki. Zauważyłem, że to cudownie rozwija formę muzyczną. Położenie koloru jest tym samym, co położenie dźwięku. Słuchając muzyki mam tysiące pomysłów i patrząc potem na obrazek wiem, w którym miejscu utworu co malowałem.

Nie. Nie tworzyłem do tej pory partytur graficznych, chociaż się do tego przymierzam. Chcę spróbować, ale zawsze miałem problemy z nutami. Oczywiście radzę sobie swobodnie, ale staram się ograniczać z nimi kontakt. Wszystkie pomysły zapisuję na magnetofonie.

Najwięcej słucham w tej chwili współczesnej muzyki klasycznej i to mnie bez reszty pochłania. Wykupiłem właściwie wszystkie dostępne płyty z tą muzyką. Znalazłem na nich wiele tanich chwytów, ale i mnóstwo pięknych pomysłów. Nie chcę się utożsamiać z jakimkolwiek ze stylów. Pragnę być otwarty na wszystko co w muzyce jest piękne, łącznie z Ginsbergiem i Pendereckim. W którymś z etapów mojego życia byłem w Jarocinie i usłyszałem kapelę punkową. Zacząłem rozmawiać z jej członkami i pytam: Panowie, czy wy chociaż wiecie co to jest C-dur? I zaraz sam sobie odpowiadam. Kogo to wszystko obchodzi skoro ludzi "to kręci". Zresztą czy to jest ważne jakimi środkami kto operuje i czy potrafi grać na danym instrumencie czy nie, jeżeli dźwięk jest w odpowiednim miejscu położony?

Zamierzam teraz powrócić do wszystkich instrumentów, na których nauczyłem się grać i z którymi miałem kontakt. Wykorzystam to na przykład w mojej kapeli punkowej. Tak, punkowej. Będę w niej grał na gitarze elektrycznej. Postaram się zastosować zupełnie inną technikę melodyczną. Oczywiście nie może być to zjawisko nieprzygotowane. Dopóki sam nie wiesz jak co zrobić, dopóty twoja wrażliwość nie pozwala ci na zagranie tego a nie innego dźwięku. To się od razu słyszy kto gra, a kto nie. Muzyki free w tej chwili nie ma. Kiedyś istniała ponieważ muzycy poczuli się wolni, ale to nie było wynikiem spekulacji, lecz wyzwolenia pewnej energii. Dla mnie Ornette Coleman jest muzykiem, który wie czym jest forma. Także Coltrane to sobie uświadomił. On dopiero pod koniec życia zaczął eksperymentować z frazowymi działaniami. Nie kierował się zasadą, że tego jeszcze nie było, ale nagle wyzwolił się z krępujących więzów. Dlaczego ma obowiązywać jeden schemat - temat i

improwizacja? Przecież tak wiele rzeczy porywa, jak choćby w pewnym momencie uderzenie w bębenki czy skrzypce.

Zastanawiasz się dlaczego utożsamia się mnie głównie z kapelami jazzowymi? Nie segregowałbym w ten sposób. Gram z ludźmi, z którymi lubię przebywać. Określiłbym ich rzutem "Young Power". Nie mam na myśli zespołu, ale związaną z nim grupę muzyków. Dotyczy to także zespołów Tie Break, Free Coooperation, Pick Up. Po prostu ci ludzie potrafią grać ni z gruszki ni z pietruszki. Wychodzi dźwięk i jego następstwem jest drugi dźwięk. Mam jednak świadomość, że od momentu kiedy zainteresowałem się muzyką współczesną, zacząłem się w pewien sposób odsuwać. Nie wiem, może idę teraz akurat w poprzek? Należę do pokolenia rockowego. Wychowałem się na Jimi Hendrixie, Ten Years After i teraz zaczynam wracać do korzeni. To są moje dźwięki.

Wiesz, Budda powiedział kiedyś - najważniejsze to nie bać się ośmieszenia. To, że muzycy nie idą do przodu wynika stąd, że boją się zaproponować coś nowego. Obawiają się co powie na ten temat krytyk, czy kolega. Dlatego idą utartymi ścieżkami. Robią to co sprawdzone i więcej się nie wychylają. Nigdy nie będzie postępu jeżeli na początku nie będzie chaosu. Burzymy coś, by powstała nowa budowla. Wyrzucasz wielki śmietnik i wyciągasz z niego malutki brylancik, który zaczynasz obrabiać.

To, że zacząłem się kolorowo i ekrawagancko ubierać jest wynikiem tego, że wszystko swobodnie formować. To nie o to chodzi by zaistnieć czy się pokazać. Robię to dla samego siebie aby nie mieć żadnych ograniczeń, bez względu na to co kto powie. Jest to swoisty masochizm, ale zarazem stawianie sobie wysoko poprzeczki. Pragnę ja teraz ją ustawić jak najwyżej, by potem mieć z czego ściągać. Jeżeli teraz wybieram pełną jaskrawość, to po to by potem operować pastelami. Ma to głębsze znaczenie. Zewnętrzne sprawy pomagają mi w momencie, gdy pojawia się pomysł muzyczny. Abym nie lękał się go zastosować. Jest to nieustanny eksperyment.

Ja bardzo szybko się nudzę. Jest to pewnego rodzaju konformizm. Po pewnym czasie następuje u mnie moment, że dana rzecz nie wciąga mnie już w tym samym stopniu. zaczynam wtedy robić coś innego, co daje mi poczucie, że jestem w tym do końca. Niedawno zrobiłem w Kielcach koncert muzyki punkowej w konwencji lat 60- tych. wrzeszczące mikrofony, jeden wielki hałas. Poczułem się bardzo lekko, chociaż koncert był gorzej niż fatalny ludzie byli nieco

zszokowani, ale rzuciłem podkład, na gruncie którego może powstać jakaś mała rzeźba. Staram się pamiętać, że to co było za Coltrane'a aktualnie nie jest dobre gdyż przyszedł inny czas.

Nie. Nie jest to tylko satysfakcja dla mnie, gdyż wszystko co robię należy konfrontować ze słuchaczem. Gram przede wszystkim dla ludzi. Następuje przepływ energii między publicznością a muzykiem. Zależy mi na popularności, ale nie w sensie gwiazdorskim. Wychodzę z założenia, że jeżeli będę popularniejszy w danym środowisku, to będę mógł robić rzeczy, o których marzę. a marzę między innymi o tym abym mógł sprzedać wszystko, co wymyślę. Popularność może też być męcząca. Ma jednak swoje zalety, gdyż można mniej pracować na trasie a więcej przygotowywać się, wzbogacać wewnętrznie, a potem sprzedać płytę po dwóch miesiącach. a tak muszę być w trasie przez cały miesiąc. Jeżeli jestem przez pięć dni w domu, to wybacz, ale jestem bardzo zmęczony. Jest mnóstwo problemów i nie rozwijam się.

Nie obawiam się, że czas ucieka. Nie przeraża mnie starość - to będzie po prostu inny etap. Widziałaś Sun Ra i tych 60-cioletnich dziadków? I co się dzieje? Nie rozumiem reakcji ludzi w Polsce, którzy dziwią się, ze faceci się ruszają. zresztą jak ciało wibruje to pobudza to zupełnie innego zachowania. Jak można grać na gitarach na siedząco? Spójrzmy na to jak na wielką muzyczną erotykę. Cały ten ruch to zbieranie i wchłanianie w siebie różnych bodźców. Jeżeli bardzo chcę się na czymś skoncentrować, to stoję wtedy bez ruchu. Tanie bardzo mi pomaga, jednak tylko w pewnego rodzaju muzyce. Bardzo dobrze czuję się pod tym względem w Young Power. Krzysiu Popek nad wszystkim czuwa. Wykluczam pomyłkę, on mi zawsze pomoże. Jestem swobodny i możemy się bawić. Czasem "pakuję" dźwięk na zasadzie pierwszej myśli. działam bardzo spontanicznie. Nie potrafię spekulować dźwiękiem. Można to sobie wypracować, ale mnie nie odpowiada tego typu podejście. Myślę całymi zdaniami. Zdaniem jest dla mnie na przykład element jazzu - cool, swingu czy muzyki współczesnej. Parker czy Mozart. Nie wnikam jak rozwinęli dominantę, ale rozpatruję daną konwencję.

Alek Korecki na przykład gra świadomie pewne akordy, ale w zupełnie innej estetyce. Zresztą nie konwencja jest rzeczą najważniejszą w muzyce, ale wolność. Do sztuki zawsze można podejść z tej drugiej, niepoznanej strony. Zresztą sztuka to są dla mnie sfery mistrzowskie. A tak naprawdę to sztuka kojarzy mi się z cyrkiem. Sztuką jest zrobić fikołka, a teraz mówimy raczej o

twórczości. sztuką określiłbym w tej chwili grę Tony Williamsa chociaż kiedyś był dla mnie twórcą. On kiedyś stworzył siebie, a teraz jest tylko mistrzem tego co robi. Można wprawdzie powiedzieć, że nadal tworzy, ale to są cegiełki dostrzegalne tylko dla niego. Nie jestem w stanie powiedzieć czy on się nadal rozwija. Tylko on sam może to stwierdzić.

Jak rozumiem erotyzm w muzyce? Wystarczy spojrzeć na ruchy muzyka choćby w czasie gry na saksofonie. Czy to nie jest erotyczna sytuacja? A weźmy pod uwagę taniec? Muzyka i taniec zawsze były związane z erotyką. Gdy granie jest totalne to wtedy objawia się to zwiększoną siłą. Kiedy grał Jimi Hendrix to panienki płakały, kipiały i dostwały nieomal orgazmu. To jest związane z pewnymi energiami. Myślę, że nie należy wszystkiego rozpatrywać z punktu widzenia dźwięku. To jakby ze strony naciągnięcia blejtramu analizowało się obrazy. Można przecież malować na pilśni, betonie czy płocie.

Gdzie są granice jazzu? Nie lubię szufladkować, dla mnie treścią jest materiał melodyczny zawarty w jazzie i wypełnianie go. Formą jest temat i improwizacja. Zwraca się uwagę na to co jest treścią, w jaki sposób to rozwiązano. Coleman bierze skrzypce i zamiast zagrać sześć tysięcy skomplikowanych nut gra on cztery dźwięki. Moim zdaniem, jest tu o wiele więcej muzyki. Wiedzą to muzycy w kapelach punkowych, które śledzę od pewnego czasu. Kto powiedział, że jazzmani są pępkami świata? Oni po prostu formułują dźwięki w ten a nie inny sposób. Ważny jest przepływ energii. Nie można się zasklepiać tylko w temacie melodycznym czy treści. Sięgnijmy po inne środki wyrazu jak na przykład Hancock na tej elektrycznej płycie czy McCoy Tyner na płycie Coltrane'a, gdzie John "zasuwa" nieomal koło Pana Boga, a McCoy gra sobie po Mccoytynerowsku.

W rzeczywistości bardzo trudno być nowatorem. Nie mam kierunku aspiracji. Nie chciałbym natomiast przegapić żadnych momentów w swoim i wspólnym graniu. Jak gram to zawsze na sto procent i do końca.

Ale wcale nie twierdzę, że muzyka jest najważniejsza w moim życiu. Marzyłem, aby zostać mnichem. Cel najważniejszy to praktyka. Ale nie mam tyle siły aby to realizować.

Mówisz, że to dla ciebie podejrzane, że tylu muzyków wykorzystuje w swej muzyce elementy Wschodu. Zwróć uwagę jak mocna jest religia

buddyjska. To się stąd bierze. Na grunt europejski przedostała się dopiero 25 lat temu, kiedy zjawili się tutaj pierwsi lamowie. Wcześniej nie mogliśmy ze względów technicznych słuchać ich muzyki. Jest ona bardzo piękna, skalowa, pełna medytacji i nam bliska. Już Beatlesi ją docenili.

To nie ma znaczenia, że ludzie, którzy wykorzystują jej elementy nie mają na co dzień kontaktu z kulturą Wschodu. cała twórczość wywodzi się z pewnych korzeni. W czasach kubizmu inspirującą rolę odegrały maski afrykańskie. Picasso studiował tę kulturę. Ta sama sytuacja jest w muzyce Ronald Shannon Jackson bazował na mantrach. Krzysiek Popek to zauważył i powiedział, po co wzorować się na Shannonie, skoro można od razu sięgnąć po mantrę z tysiącletnią tradycją. Jeżeli sięgnie się do źródła, to istnieją szanse dojścia swoją drogą. Jeżeli będziemy bazować na zjawisku wtórnym nie będzie to prawdziwe. Rozmawiając z Włodkiem Kleszczem uświadomiłem sobie jak mocno wyświechtana jest nasza ludowizna i postanowiłem nagrać płytę z muzyką kościelną. Jest to piękna, niespaczona jeszcze niczym muzyka. Nagram w katedrze bez improwizacji, pieśni śpiewane przez lud. Dlaczego bez improwizacji? Tadzio Sudnik nagrał procesję z fantastyczną kościelną orkiestrą dętą. Miałem dograć do tego saksofon. Pomyślałem, że sobie poimprowizuję, ale linia melodyczna była tak mocna, że niczego nie dało się wcisnąć. zagrałem jak oni. To jest także siłą melodii Wschodu śpiewanych od tysięcy lat.

Najchętniej słucham muzyki współczesnej w filharmonii. ludzie tam bardzo szanują muzyka i dźwięk. Na Warszawskiej Jesieni był cudowny kontakt. Jest tam czekanie na dźwięk. To wielka odpowiedzialność wypuścić dźwięk po ciszy. W jazzie nie ma tego komfortu.

Tak, bardzo tęsknię za elegancją. Chociaż brzydki akcent jest tak samo trudno znaleźć jak piękny. Uwielbiam elegancję pod każdym względem i stwarzam ją sobie w domu. Lubię piękne ubrania, piękne pomieszczenia, kadzidełka. Kocham piękno i półśrodki mnie nie zadowalają.

Staram się aby cały dzień przebiegał przyjemnie. Wstaję, czuję się dobrze, medytuję i słucham na przykład Mozarta. rzuciłem wszystkie używki łącznie z papierosami i czuję się wolny. Niczego nie muszę robić z wyjątkiem jedzenia. Osiągnąłem w tej chwili spokój umysłu. Do tej pory zawsze bywałem w towarzystwie i zawsze szedłem z

grupą ludzi. Teraz coraz częściej mam ochotę na spacer. Coraz częściej chcę być sam. Poza tym staram się unikać sytuacji przywiązania jako przeszkadzającej. Nie mówię o egoizmie. Ważną rzeczą jest bycie dla innych, ale nie mniej ważną jest bycie samemu. Powracając do mojego rozkładu dnia to cały dzień robię to na co mam ochotę. Znudzi mnie saksofon to biorę flet, potem mandolinkę. I tak się bawię.

Moja muzyczna historia? Bardzo ważnym etapem mojego życia była sytuacja radomsko-rockowa Bardzo mile ją wspominam. Tam chodziłem do szkoły i tam przeżyliśmy najpiękniejsze chwile grając do tańca. Grało się tam Ten Years After, Zeppelinów, Jimiego. Wspaniałe czasy. To nie był "kotlet" tylko jeden wielki czad. Potem wybrałem się na studia do Kielc. Również piękny okres. Ile się działo wokół kieleckiego klubu jazzowego, który powstał dzięki Jurkowi Stępniowi (wspaniała postać). Tam z Włodkiem Pawlikiem założyliśmy big-band Sunday Band. to było granie unisono jednego tematu. Kto chciał improwizować ten improwizował. Było bardzo przyjemnie i rodzinnie. Wszyscy mieszkaliśmy w akademiku na Ślązkiej. Non stop jamowaliśmy i tam zrodziała się nasza wrażliwość. Był Sarandis, Jorgos, Brysiak, Artur Dudkiewicz, Marek Piotrowski (taki bębniarz). Mnóstwo ludzi, którzy do tej pory są obecni. W akademiku waletowaliśmy i codziennie graliśmy w piwnicy. Czasem działy się dantejskie sceny. Z jednej strony mieszkał kabaretowy staff z Bronkiem Opałko, a z drugiej jazzmani. Było tam najprężniejsze środowisko, o którym nikt nie wiedział. Oczywiście wszystko się rozpadło i rozeszło, ale tam się zaczęło.

Ja uważam się za "tie-breakowca". To nic, że wziąłem sobie teraz kilkuletni urlop. Niewykluczone, że będziemy grać dalej. Zdecydowałem się na przerwę, gdyż chcę odciąć pępowinę i pójść swoją własną drogą. Ale generalnie jestem przede wszystkim z rejonu Tie Brak. To nie była tylko muzyka na scenie. Było to słuchanie, analizowanie, bardzo poważne rozmowy, malowanie w trakcie słuchania, kształtowanie swoich postaw życiowych.

Teraz postanowiłem pomyśleć o swoich wizjach artystycznych. Jeżeli jestem bardzo zespolony z grupą to nie mam do końca wpływu na to co się w niej dzieje. W sytuacji kiedy jesteśmy przyjaciółmi nie mogę ludziom dyktować co mają robić. Jeżeli gram z Korkiem albo Krzysiem Popkiem to wiem czego się spodziewać. Tak samo mają swoją koncepcję i trudno wyrokować, która jest lepsza, a która

gorsza. To ocenią dopiero inni. Dlatego chciałbym zagrać z młodymi muzykami, którzy zechcieliby przyjąć mój kierunek.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​